Những ai đã trải qua một thời xanh áo lính, hẳn không thể quên ca khúc “Vì nhân dân quên mình”, bài hát với phần lời giản dị nhưng nhịp điệu hào hùng như một lời tuyên ngôn về một lý tưởng cống hiến cao cả của biết bao thế hệ cầm súng. Là bài hát truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam, cùng với những ca khúc cách mạng khác giữ vị trí trụ cột trong dòng nhạc đỏ như “Tiến quân ca” của Văn Cao, “ Đoàn vệ quốc quân” của Phan Huỳnh Điểu, “Hành quân xa” của Đỗ Nhuận, “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” của Phạm Tuyên…v…v..Duy có một điều khác biệt, các ca khúc đó được viết bởi các cây đại thụ trong làng âm nhạc Việt Nam, còn với nhạc phẩm “Vì nhân dân quên mình” của Doãn Quang Khải, tác giả là một người chiến sĩ trước khi trở thành nhạc sĩ. Thuộc thế hệ thanh niên “xếp bút nghiên đáp lời sông núi”, ông tham gia ngay từ những ngày đầu công cuộc kháng Pháp và đã từng lăn lộn trên các chiến trường khói lửa như: chiến dịch Việt Bắc, chiến dịch Bình – Trị – Thiên, chiến dịch Hà - Nam – Ninh..v..v..Bài hát “Vì nhân dân quên mình” được thai nghén khi ông đang là học viên của trường lục quân Trần Quốc Tuấn và lọt lòng trên tờ…báo tường số tháng 5/1950 của Nhà trường. Tuy vậy tác phẩm “cây nhà lá vườn” ấy lại được anh em học viên nhiệt tình đón nhận, phần vì nội dung rất ý nghĩa, lại đễ hát dễ thuộc, phần vì lại do chính là người nhà mình sáng tác! Thế rồi “hữu xạ tự nhiên hương”, trong một lần về thăm trường, nhạc sĩ Vũ Trọng Khoát đã cảm nhận được sức lan tỏa của ca khúc, ông sửa lại một vài chỗ rồi chuyển qua Cục Quân huấn để phổ biến trong toàn quân. Từ đó ca khúc theo bước chân người lính đi khắp chiều dài chiều rộng hai cuộc trường chinh của dân tộc, đến với mọi miền đất nước. Bài hát được vang lên những lúc dừng chân trên đường hành quân, được cất lên trên trận địa khi vừa tạm im tiếng súng, như lời hiệu triệu của trái tim giục người chiến sĩ xốc lại đội ngũ, vững vàng trước những gian khổ, hy sinh …. Đứa con tinh thần đầu lòng và cũng là duy nhất trong cuộc đời sáng tác của nhạc sĩ Doãn Quang Khải đến với quần chúng, đến với cách mạng như thế đó. Ra đời trong khói lửa cuộc chiến tranh vệ quốc, ca khúc đã trở thành một trong những bài ca đi cùng năm tháng trong dòng chảy âm nhạc cách mạng Việt Nam. Bài hát thể hiện bản chất của quân đội ta, những “ anh lính Cụ Hồ” từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu và đã trở thành một trong 10 bài hát truyền thống và là nhạc hiệu của chương trình phát thanh truyền hình QĐND.
Trong sự nghiệp sáng tác, khá nhiều nghệ sĩ dường như đã chắt lọc mọi tinh hoa để dành cho đứa con tinh thần duy nhất để đời, đối với Doãn Quang Khải, “Vì nhân dân quên mình” cũng là một tác phẩm như thế. Hơn sáu mươi năm đã trôi qua kể từ khi bài hát ra đời, nhưng mỗi lần ca khúc vang lên là một lần trào dâng cảm xúc mãnh liệt, trong cả người hát và người nghe. Nào xin mời các cựu chiến binh cùng hát lại ca khúc mà chúng ta đã ca vang trong những tháng ngày quân ngũ!
CCB Trần Xuân Thường.
